ԱՄԲ նկարագիրը

 

Արտամարմնային բեղմնավորում (ԱՄԲ)

 

Սերմնաբջջի և ձվաբջջի միավորմանը խանգարող բազմաթիվ գործոններ կարող են լինել: Բարեբախտաբար այս դեպքերում օգնության կարող է հասնել այնպիսի օժանդակ վերարտադրողական տեխնոլոգիա, ինչպիսին է ԱՄԲ-ն: Արտամարմնային բեղմնավորումը մեթոդ է, որի դեպքում տղամարդու սերմնաբջիջները և կանացի ձվաբջիջները միավորվում են օրգանիզմից դուրս՝ in vitro (բառացի “ապակու մեջ” կամ լաբորատոր անոթի մեջ): Հետո տեղի է ունենում բեղմնավորում, և ստացված սաղմերը մի քանի օր հետո տեղափոխվում են կնոջ արգանդ, երբ մեկ կամ մի քանի սաղմ տեղադրվում են արգանդի էնդոմետրիայում և զարգանում են ինը ամիսների ընթացքում:

 

Կոպիտ ասած՝ արտամարմնային բեղմնավորումը անպտղության բուժման մեթոդ չի հանդիսանում, այն անպտղության հաղթահարման մեթոդ է, քանի որ այն չի վերացնում ամուսնական զույգի մոտ անպտղության պատճառը: Այնուամենայնիվ, դա հնարավորություն է տալիս լաբորատորիայում անել այն, ինչը տեղի չի ունենում բնական ճանապարհով ամուսնական ննջարանում և այդ դեպքում կապ չունի, թե ինչու դա տեղի չի ունենում: Այսպիսով ԱՄԲ-ն հաղթահարում է հղիանալու խոչընդոտները՝ չվերացնելով դրանց պատճառները:

 

Սկզբում ԱՄԲ-ն կիրառվում էր անանցանելի, վնասված կամ բացակայող ֆալոպյան փողերով կանանց բուժման համար, կարճ ասած՝ փողային գործոնով պայմանավորված անպտղության համար: Ներկայումս ԱՄԲ-ն կիրառվում է անպտղության գրեթե բոլոր պատճառների հաղթահարման համար, ներառյալ էնդոմետրիոզը, տղամարդու գործոնը և անհայտ ծագման անպտղությունը:

 

ԱՄԲ մեթոդով բուժման հիմնական փուլերն են՝

 

1. սուպերօվուլյացիայի խթանում (մի քանի ձվաբջիջների հասունացում կնոջ մեկ դաշտանային ցիկլի ընթացքում),
2. ձվաբջիջների ստացում ձվարանների պունկցիայի միջոցով,
3. ձվաբջիջների բեղմնավորում “անոթում”,
4. արհեստական պայմաններում սաղմերի աճեցում 2-ից 6 օրվա ընթացքում,
5. սաղմերի տեղադրում արգանդի խոռոչում:

 

Սուպերօվուլյացիայի խթանում

 

Սուպերօվուլյացիան մեկ դաշտանային ցիկլում միանգամից մի քանի ձվաբջիջների հասունացումն է այն ժամանակ, երբ սովորական օվուլյացիայի դեպքում կնոջ մոտ ամեն ամիս հասունանում է մեկ-երկու ձվաբջիջ: Արտամարմնային բեղմնավորման ծրագրում բժիշկները ձգտում են ստանալ մի քանի ձվաբջիջ, որովհետև որոշ ձվաբջիջներ հնարավոր է չբեղմնավորվեն, իսկ ստացված սաղմերի զարգացումը հնարավոր է կանգնել: Բացի դրանից, հղիանալաու հավանականությունը ԱՄԲ ծրագրում բարձր է, եթե արգանդ են տեղափոխվում մեկից ավելի սաղմեր:

 

Ներկայումս ԱՄԲ ժամանակ խթանման և սուպերօվուլյացիայի նկատմամբ հսկողության նպատակով օգտագործվում է հորմոնալ դեղորայք:

 

ՕՎՏ ծրագրերում կիրառվող դեղամիջոցներ

 

Ձվարանների խթանման դեղամիջոցներ՝

 

• Մարդու դաշտանադադարային գոնադոտրոպին (ՄԴԳ) (մենոպուր)
• Ֆոլիկուլները խթանող հորմոն (FSH) (գոնալ-Ֆ, պուրեգոն)
• Մարդու խորիոնիկ գոնադոտրոպին (ՄԽԳ) (խորագոն, պրոգնիլ. օվիդրել)
• Կլոմիֆեն ցիտրատ (կլոմիդ, կլոստիլբեգիտ)

 

Վաղաժամ օվուլյացիայի կանխարգելման դեղամիջոցներ՝

 

• Գոնադոտրոպին ազատող հորմոնի ագոնիստներ (դեկապեպտիլ, դիֆերելին, բուսերելին, զոլադեքս, սուպրեֆակտ)
• Գոնադոտրոպին ազատող հորմոնի անտագոնիստներ (օրգալուտրան, ցետրոտիդ)

 

Սուպերօվուլյացիայի խթանման համար կիրառվում են կլոմիֆեն ցիտրատ, մարդու դաշտանադադարային գոնադոտրոպին (ՄԴԳ), ֆոլիկուլները խթանող հորմոն (FSH), ռեկոմբինանտ FSH և LH, և մարդու խորիոնիկ գոնադոտրոպին (ՄԽԳ): Վաղաժամ օվուլյացիան կանխարգելելու նպատակով խթանման հետ համատեղ նաև ներառում են գոնադոտրոպին ազատող հորմոնի (ԳԱՀ) ագոնիստները կամ ԳԱՀ անտագոնիստները: Վաղաժամ օվույլացիայի դեպքում ձվաբջիջները ձվարանից անցնում են որովայնի խոռոչ և դրանց դուրսբերումն այնտեղից գրեթե անհնար է:

 

ՎիտրոՄեդ կլինիկայում խթանող դեղամիջոցի տեսակն ու դրա դոզավորումը կատարվում է անհատապես յուրաքանչյուր հիվանդի համար՝ կախված ախտորոշումից, նախկին խթանող ծրագրերի արդյունավետությունից և այլ գործոններից: ԱՄԲ առաջին փորձի ժամանակ մասնագետները սովորաբար նշանակում են ՄԴԳ կամ FSH 35 տարեկանից ցածր կանանց դեպքում օրական 200-250 մմ (միջազգային միավոր) դոզայով, 35 տարեկաններից բարձր կանանց դեպքում՝ 300 մմ և 150 մմ ձվարանների հիպերօվուլյացիայի ախտանիշի (ՁՀԱ) զարգացման մեծ ռիսկ ունեցող կանանց դեպքում: Հաճախ խթանող դեղամիջոցները կիրառվում են ութից տասներկու օրերի ընթացքում:

 

ԱՄԲ կատարման ամենակաևոր պահը ֆոլիկուլների աճի պարբերական հսկումն է ծրագրի հաջորդ փուլին ժամանակին անցնելու նպատակով: Ձվարանների վիճակը խթանման ժամանակահատվածում ստուգում են տրանսվագինալ ուլտրաձայնային հետազոտության միջոցով: Դեպքերի մեծամասնությունում խթանող դեղամիջոցների նկատմամբ ձվարանների ռեակցիայի գնահատման և դոզայի կարգավորման համար պարբերական ուլտրաձայնային հսկողությունն էլ է բավարար: Ոորոշ կանանց/հիվանդների կարղ է նշանակվել արյան ստուգում էստրադիոլի պարունակությունը որոշելու համար: Նորմալ իրավիճակում էստրադիոլի մակարդակը աճում է ֆոլիկուլի հասունացման հետ համատեղ, իսկ պրոգեստերոնի մակարդակը մնում է ցածր մակարդակի վրա մինչև օվուլյացիայի պահը:

 

Ուլտրաձայնային հետազոտության և արյան մեջ հորմոնների ստուգման օգնությամբ բժիշկը պարզում է, թե երբ ֆոլիկուլները պատրաստ կլինեն պունկցիայի համար: Ֆոլիկուլները սովորաբար օրական աճում են 1-2 մմ, իսկ հասուն ֆոլիկուլներն ունեն 16-20 մմ տրամագիծ: Այսպիսով, եթե ուլտրաձայնային հետազոտության ընթացքում հիվանդի ձվարաններում հայտնաբերվում են 18 մմ-ից մեծ տրամագիծ ունեցող ֆոլիկուլ, ապա ֆոլիկուլները հասունացել են և կարել է պունկցիա կատարել, որի արդյունքում կստացվի ձվաբջիջներ պարունակող ֆոլիկուլային հեղուկ: Ուլտրաձայնային հետազոտության ժամանակ պարտադիր ստուգվում են նաև էնդոմիետրիայի հաստությունն ու կառուցվածքը: Պունկցիայի ժամանակ էնդոմետրիան պետք է ունենա 7 մմ և ավելի հաստություն և եռաշերտ կառուցվածք:

 

Երբ ֆոլիկուլները հասնում են անհրաժեշտ չափին, կատարվում են ՄԽԳ ներարկում: ՄԽԳ ընդունումը թույլ է տալիս հսկել օվուլյացիայի ճիշտ ժամանակը: Սովորաբար այն տեղի է ունենում ներարկումից 36-40 ժամ հետո: Ձվարանների պունկցիան կատարվում են մինչև օվուլյացիայի սկիզբը, սովորաբար ՄԽԳ ներարկումից 34-36 ժամ հետո:

 

ԳԱՀ ագոնիստների և անտագոնիստերի կիրառումը կանխում է հիպոֆիզի կողմից LH և FSH արտանետումը՝ այսպիսով, նվազեցնելով վաղաժամ օվուլյացիայի ռիսկը: Այնուամենայնիվ, այսօր էլ ցիկլերի 10 տոկոսը ընդհատում են, անգամ մինչև ՄԽԳ ներարկումը: Ցիկլի հետաձգման ամենահավանական պատճառը խթանման նկատմամբ հիվանդի ձվարանների վատ արձագանքն է: Եթե ձվարանում հասունանում են 3-ից պակաս ֆոլիկուլներ, իսկ էստրադիոլի մակարրդակը այդքան էլ բարձր չի, հղիանալու հավանականությունը բավականին ցածր է և հիվանդի համաձայնությամբ բուժական ցիկլն ընդհատում են: Ձվարանների վատ արձագանքի խնդիրը ավելի հաճախ հանդիպում է 35 տարեկանից բարձր և վիրահատված ձվարաններով կանանց մոտ, այսինքն այն կանանց մոտ, ում ձվարաններում ֆոլիկուլների պաշարը ցածր է: Ֆոլիկուլների քանակի նվազեցման հետևանքով բարձրանում է արյան մեջ FSH մակարդակը: Հիվանդների հենց այդ խումբն ԱՄԲ ցիկլով հղիանալու ամենացածր հնարավորություններն ունի: Արյան մեջ FSH  սկզբնական մակարդակի հիման վրա բժիշկը սահմանում է դեղամիջոցի դոզան ձվարանների խթանման համար, և ահա թե ինչու է շատ կարևոր հետազոտել այդ հորմոնի մակարդակը մինչև խթանման սկիզբը:

 

Արտամարմնային բեղմնավորման ցիկլի ընթացքում խթանման նկատմամբ ձվարանների վատ պատասխանը հաճախ վշտացնում է հիվանդներին, քանի որ սովորաբար նրանք բացարձակապես պատրաստ չեն լինում: Կանանց մեծամասնությունը ակնկալում է, որ իրենց մոտ շատ ձվաբջիջներ կհասունան և նրանք շատ են հուսահատվում, որ դա տեղի չի ունենում: Այնուամենայնիվ պետք է հիշել, որ դա չի նշանակում, որ բուժումը ձեզ չի օգնի: Դա միայն նշանակում է, որ խթանման ծրագիրը հաջորդ ցիկլում պետք է փոխվի: Հավանաբար, բժիշկը կփոխի խթանման ծրագիրը և կմեծացնի FSH կամ ՄԽԳ դոզան, որը երիտասարդ կանանց մոտ բերում է ձվարանների ավելի լավ արձագանքի:

 

Ցիկլի հետաձգման մեկ այլ պատճառ կարող է հանդիսանալ հասունացած ֆոլիկուլների շատ մեծ քանակը: Սովորաբար դա պատահում է ձվարանների պոլիկիստոզի ախտանիշով կանանց մոտ, և եթե կնոջ մոտ հասնունանում է 25-ից ավելի ֆոլիկուլ կամ եթե արյան մեջ էստրադիոլի մակարդակը 6000 պկ/մլ-ից (պիկոգրամ միլիլիտրում) բարձր է, հաճախ ցիկլն ընդհատում են, որպեսզի նվազեցնեն ձվարանների հիպերխթանման ախտանիշի (ՁՀԱ) ծանր տեսակի զարգացման ռիսկը: Ցիկլի ընդհատմանն այլընտրանք է հանդիսանում ձվարանների պունկցիան և բոլոր ստացված սաղմերի սառեցումը: Սա հնարավորություն է տալիս բժշկին փրկել ԱՄԲ ցիկլը: Եթե սաղմերը չտեղադրվեն արգանդի խոռոչում, ՁՀԱ ծանր տեսակի զարգացման ռիսկը էապես կնվազի, քանի որ ՁՀԱ ծանր տեսակի զարգացման խթան է սովորաբար հանդիսանում հղիությունը: Սաղմերը կարելի է հետագայում հալեցնել և տեղադրել հիվանդի արգանդի խոռոչում՝ ապահովելով հղիանալու ավելի մեծ հավանակություն:

 

ՁՀԱ ծանր տեսակի զարգացման վտանգի դեպքում մեր կլինիկայի մասնագետները հաճախ կատարում են մեկ ձվարանի պունկցիա ՄԽԳ ներարկումից 12 ժամ հետո ֆոլիկուլներից էստրոգենով հագեցած հեղուկի հեռացման նպատակով և երկրորդ ձվարանի պունկցիա ՄԽԳ ներարկումից 36 ժամ հետո հասուն ձվաբջիջներ ստանալու նպատակով: Այս ռազմավարության կիրառումը թույլ է տալիս զգալիորեն նվազեցնել ծանր տեսակի ՁՀԱ դեպքերը մեր կլինիկայի հիվանդների շրջանում՝ միևնույն ժամանակ չընդհատելով արտամարմնային բեղմնավորման և սաղմերի տեղադրման ցիկլերը:

 

Ձվաբջիջների ստացում

 

Ձվաբջիջներ սովորաբար ստանում են ֆոլիկուլների պարունակության արտածծմամբ ուլտրաձայնային սարքի հսկողության տակ և տրանսհեշտոցային պունկցիայի միջոցով: Դա փոքր վիրահատություն է, որի համար հոսպիտալացում անհրաժեշտ չէ:

 

Սովորաբար պունկցիան կատարվում է տեղային կամ կարճաժամկետ (10-20 րոպե) ընդհանուր ցավազրկմամբ: Հեշտոցում գտնվում է տրանսհեշտոցային ուլտրաձայնային սարք, որի օգնությամբ վիզուալիզացվում (տեսանելի են դառնում) են հասուն ֆոլիկուլները և բարակ ասեղը մտցվում է ֆոլիկուլի մեջ հեշտոցի պատի միջով: Ձվաբջիջները մեկը մյուսի հետևից արտածծվում են ֆոլիկուլից ասեղի օգնությամբ: Սովորաբար ֆոլիկուլների արտածծումը 30 րոպեից ավել չի տևում: Պունկցիայից հետո ցանկալի է 2-3 ժամ հանգստանալ հիվանդասենյակում, և դրանից հետո հիվանդին կարելի է տուն գնալ: Որոշ կանայք ցավոտ կցկումներ են ունենում պունկցիայի օրը, բայց հաջորդ օրը այդ զգացումներն անհետանում են: Որովայնի խոռոչում լայնացման կամ ճնշման զգացումը կարող է պահպանվել պրոցեդուրայից հետո մի քանի օր:

 

Ձվաբջիջների in vitro բեղմնավորում և սաղմերի աճեցում (ԱՄԲ սաղմնաբանական/էմբրիոլոգիական փուլ)

 

Ֆոլիկուլների պունկցիայից հետո ձվաբջիջներ պարունակող ֆոլիկուլային հեղուկը անմիջապես փոխանցվում է սաղմնաբանական/էմբրիոլոգիական լաբորատորիա, որտեղ սաղմնաբանը/էմբրիոլոգը ուսումնասիրում է դա մանրադիտակի տակ՝ առանձնացնելով ձվաբջիջները: Ձվաբջիջները շրջապատված են կումուլյուսի տրոֆիկական բջիջներով, որոնք սնում են ձվաբջիջը: Կումուլյուսային բջիջներով ձվաբջջի յուրաքանչյուր համալիրը լվացվում է հատուկ միջավայրում, իսկ հետո գնահատվում է ձվաբջիջների հասունությունը: Հետո դրանք տեղադրվում են հատուկ սնուցող միջավայրում և տեղափոխում ինկուբատոր, որտեղ էլ պետք է տեղի ունենա նրանց բեղմնավորումը սերմնաբջիջների հետ:

 

Ֆոլիկուլների պունկցիայի ժամանակ կնոջ ամուսինը սերմ է հավաքում մաստուրբացիայի միջոցով հատուկ ստերիլ անոթում: Որոշ տղամարդիկ դժվարություններ են ունենում սերմ հավաքելիս հսկայական ստրեսի կամ պրոցեդուրայի “պարտադիր” լինելու պատճառով: Նրանք դրա մասին պետք է նախօրոք տեղեկացնեն բժշկին: Այդպիսի մարդիկ կարող են դիմել սերմի կրիոսառեցմանը, որը կարող է հալեցվել կնոջ ֆոլիկուլների պունկցիայի օրը և կիրառվել ԱՄԲ ցիկլում: 

 

Սերմը հավաքելուց հետո սերմնաբջիջները լվացվում են հատուկ տեխնոլոգիայով, որը թույլ է տալիս ընտրել ամենաշարժունակ և մորֆոլոգիական տեսանկյունից նորմալ սերմնաբջիջները: Շարժունակ սերմնաբջիջների որոշակի քանակությունը (սովորաբար 100.000 սերմնաբջիջ/մլ) խառնում են ձվաբջիջների հետ (այս պրոցեդուրան անվանում են “բեղմնավորում անոթի” մեջ կամ in vitro բեղմնավորում. ուշադրություն՝ չխառնել ներարգանդային բեղմնավորման հետ) և տեղադրում ինկուբատորում: Բեղմնավորումը սովորաբար կատարում են ֆոլիկուլների պունկցիայից 2-6 ժամ հետո:

 

Ինկուբատորում ապահովվում է ածխաթթու գազի, ջերմաստիճանի և խոնավության կայուն մակարդակ: Ինկուբատորի պայմանները կրկնում են ֆալոպյան փողերում առկա սնուցող միջավայրի պայմանները՝ սաղմի համար ստեղծելով առավելագույնս հնարավոր պայմաններ անոթի մեջ (in vitro): Սնուցող միջավայրը ունի ծանր մետաղների մաքրման բարձր մակարդակ և պարունակում է այնպիսի տարրեր, ինչպիսիք են սպիտակուցները, ամինաթթուները, պիրուվատը, աղերը, շաքարը, թթվայնության հատուկ բուֆերը, որը ստեղծում է օպտիմալ պայմաններ սաղմի աճի ու զարգացման համար:

 

Երբ ստանդարտ ԱՄԲ պրոցեդուրայի ընթացքում տարբեր պատճառերով բեղմնավորման ցածր տոկոս է սպասվում (օրինակ՝ սերմանհեղուկում շարժունակ սերմանբջիջների ցածր քանակի կամ նախորդ ԱՄԲ փորձի ժամանակ բեղմնավորման ցածր տոկոսի դեպքում), ապա օգտագործվում են հատուկ միկրոմանիպուլյացիոն մեթոդներ: Սերմի ներցիտոպլազմատիկ ներարկումը (ԻՔՍԻ) առավել հաճախ կիրառվող մեթոդն է, որի դեպքում մեկական սերմնաբջիջ է ներարկվում անմիջապես ձվաբջիջի մեջ բեղմնավորման համար: Վիճակագրության համաձայն ԻՔՍԻ-ն կիառվում է բոլոր ՕՎՏ ցիկլերի մոտ կեսի դեպքում: ԻՔՍԻ պրոցեդուրայի մասին ավելի մանրամասն տեղեկատվություն կարելի է ստանալ այստեղ:

 

Ընդհանուր առմամբ, հղիության հասնելու և ԻՔՍԻ-ից հետո ծննդաբերությունների տոկոսը համադրելի է ավանդական ԱՄԲ արդյունքների հետ: Եթե տղամարդու մոտ առկա են անպտղության պատճառ հանդիսացող ժառանգական պաթոլոգիաներ, որոնք կարող են հորից փոխանցվել որդուն, ԻՔՍԻ-ից առաջ խորհուրդ է տրվում անցնել բժշկական-գենետիկական կոնսուլտացիա:

 

Սերմնաբջիջները ձվաբջիջների հետ միավորելուց կամ ԻՔՍԻ-ից 18 ժամ հետո սաղմնաբանը/էմբրիոլոգը ստուգում է, թե ձվաբջիջներից որքանն են բեղմնավորվել: Նորմալ բեղմնավորված ձվաբջիջը (զիգոտան) իրենից ներկայացնում է երկու պրոնուկլեուսներով մեկ բջիջ: Պրոնուկլեուսները նման են փոքր թափանցիկ բշտերի, և դրանցից մեկը կրում է հոր գենետիկական տվյալները, իսկ երկրորդը՝ մոր: Երբ նրանք միավորվեն, կձևավորվւ նոր կյանք յուրօրինակ գենետիկական տվյալներով: Անոմալիաներով բեղմնավորված ձվաբջիջը (օրինակ՝ երկուսի փոխարեն երեք պրոնուկլեուսներ պարունակող), ինչպես նաև չբեղմնավորված ձվաբջիջները հետագայում չեն օգտագործվում:

 

Նորմալ բեղմնավորված ձվաբջիջների տոկոսը փոփոխական է, որը մենք, դժբախտաբար, դեռ չենք կարող ամբողջությամբ հսկել: Որոշ դեպքերում, երբ անգամ ձվաբջիջներն ու սերմնաբջիջները նորմալ տեսք ունեն, բեղմնավորում ընդհանրապես տեղի չի ունենում: Այնուամենայնիվ, որպես կանոն, հասուն ձվաբջիջների 50-90 տոկոսը նորմալ բեղմնավորովում են ԱՄԲ-ից կամ ԻՔՍԻ-ից հետո: Ավելի ցածր բեղմնավորման տոկոս է դիտվում այն դեպքում, երբ սերմնաբջիջը կամ ձվաբջիջը մորֆոլոգիական տեսանկյունից վատ որակի են, իսկ բեղմնավորման լրիվ բացակայությունը կարող է կապված լինել սերմնաբջիջների բեղմնավորիչ կարողության կամ ձվաբջիջների պաթոլոգիաների հետ:

 

Նորմալ բեղմնավորված ձվաբջիջները (զիգոտաները) շարունակում են աճեցվել: Նրանք սկսում են մասնատվել, և դրանց որակը գնահատվում է 24 ժամ հետո: Սաղմերը գնահատում են՝ հիմնվելով նրանց արտաքին տեսքի և մասնատման արագության վրա: Լավ որակի սաղմերը մասնատվում են բավականին արագ: Բեղմնավորումից 2 օր հետո նորմալ սաղմերը ունենում են 2-4 բջիջ թափանցիկ ցիտոպլազմայի հետ մոտավորապես հավասար չափերով:

 

Երրորդ օրը սաղմը պարունակում է միջինը 6-ից 10 բջիջներ: Հինգերորդ օրը սաղմի ներսում ձևավորվում է հեղուկով լի խոռոչ, և բջիջները տարբերակվում են 2 տեսակի՝ այն բջիջները, որոնցից արդյունքում կձևավորվի պտուղը, և այն բջիջները, որոնցից կձևավորվի պլացենտան: Այս փուլում սաղմը կոչվում է բլաստոցիստա: Սամերը կարող են արգանդում տեղադրվել պունկցիայից հետո 1-6 օրվա ընթացքում: Եթե արգանդում էլ է շարունակցում նորմալ զարգացումը, ապա սաղմը դուրս է գալիս իրեն շրջապատող թաղանթից (պելլյուցիդի գոտի) և ներկալվում է արգանդի էնդոմիտրայում բեղմնավորումից հետո 6-10-րդ օրը:

 

Սաղմերի տեղադրումը արգանդի խոռոչում

 

Տեղադրման պրոցեդուրան սովորաբար անցավ է, քանի որ արգանդի վզիկի լայնացման անհրաժեշտություն չկա՝ չնայած որոշ կանայք կցկումներ են ունենում: Սաղմերի տեղադրման համար նախատեսված կատետրն իրենից ներկայացնում է երկար-բարակ սիլիկոնե խողովակ, որի ծայրին գտնվում է ներարկիչը: Կատետրի տրամագիծը 1-2 մմ է: Կատետրը լցնում են մեկ կամ մի քանի սաղմ պարունակող սնուցիչ միջավայրով: Բժիշկը նրբորեն կատետրի ծայրը արգանդի վզիկի միջոցով մտցնում է արգանդի խոռոչ և ներարկիչով ներարկում սաղմերով միջավայրը: Որպես կանոն, սաղմերի տեղադրումը  կատարվում է ուլտրաձայնային սարքի հսկողությամբ, և բժիշկը կարող է տեսնել, թե ինչպես է միջավայրը սաղմերի հետ տեղափոխվում արգանդի խոռոչում:

 

Մի շարք արտասահմանյան հետազոտություններ ցույց են տվել, որ սաղմերի տեղադրումից հետո 10 րոպեից ավել հորիզոնական վիճակում գտնվելու անհրաժեշտութոյւն չկա, քանի որ դա հղիանալու վրա չի ազդում: Եթե սաղմը հայտվել է արգանդում, ապա նա այնտեղից այլևս չի կարող “դուրս ընկնել”: Բայց եթե հիվանդն ուզում է սաղմերի տեղադրումից հետո 1-2 ժամ պառկած մնալ, մենք նրան հիվանդասենյակում մի քանի ժամ մնալու հնարավորություն ենք տալիս:

 

Չնայած թվացող հեշտությանը՝ սաղմերի տեղադրումը արգանդի խոռոչում արտամարմնային բեղմնավորման ամենապատասխանատու և ամենակարևոր փուլն է: Գրականության մեջ տվյալներ կան, որոնք ցույց են տալիս, որ տեղադրման դեպքում սաղմերի մինչև 30 տոկոսը կարող են կորչել: Հաջողության վրա մեծ ազդեցություն է ունենում արգանդի վզիկում լորձի առկայությունը և նրա պարունակությունը: Օրինակ՝ սաղմը կարող է կպչել կատետրին ներսից կամ դրսից, կամ դուրս գալ կատետրի հետ միասին և հայտնվել արգանդի վզիկում: ՎիտրոՄեդ կլինիկայում մշակվել է սաղմերի տեղադրման հատուկ ընթացակարգ, որ հնարավորություն է տալիս կանխել նման իրավիճակները:

 

Սովորաբար արգանդում տեղադրվում են 1-3 լավ որակի սաղմեր պունկցիայից 2-5 օր հետո: Սաղմնաբանները/էմբրիոլոգները մշակել են հատուկ սանդղակ սաղմերի որակի գնահատման համար: Որակի նման սանդղակը հիմնվում է ինչպես սաղմի, այնպես էլ դրա առանձին բջիջների և ներբջջային կառուցվածքների (միջուկներ և այլն) արտաքին տեսքի վրա: Սակայն դա էլ բավարար չէ բացարձակ ճշգրիտ կանխատեսում կատարելու համար: Շատ հաճախ արգանդում մորֆոլոգիական տեսանկյունից հավասար 2 սաղմի տեղադրման արդյունքում սկսվում է միապտուղ հղիություն: Եվ դեռ գաղտնիք է մնում, թե որ սաղմն է հղիությանը սկիզբ տվել, և թե ինչու հենց այս մեկը, այլ ոչ թե մյուսը (բայց դրանք տեղադրվել են հենց նույն էնդոմետրիայում):

 

Երբեմն տեղադրման համար առկա են լինում միայն միջին կամ վատ որակի սաղմեր: Վատ որակի սաղմերի տեղադրման դեպքում հղիանալու հնարավորությունները նվազում են, բայց եթե հաջողվի հղիանալ, երեխան ամբողջությամբ առողջ է լինելու: Դա կապված է նրա հետ, որ սաղմի մորֆոլոգիան միշտ չէ, որ հանդիսանում իր գենոտիպի արտացոլումը: Բացի դրանից գենետիկական խանգարումներով սաղմերը, որպես կանոն, չեն կարողանում ներկալվել արգանդում կամ էլ հղիությունն ընդհատվում է վաղ ժամկետներում՝ հղիության առաջին երեք ամիսների ընթացքում:

 

Դեռ շատ բարդ հարց է այն, թե քանի սաղմ տեղադրել արգանդում: Որքան շատ սաղմեր են տեղադրվում, այնքան ավելի մեծ է հղիանալու հավանականությունը: Քանի որ ԱՄԲ նպատակը հղիությանը հասնելն է, ապա ինչու՞ չտեղադրել ձեռքի տակ եղած բոլոր սաղմերը: Բայց շատ սաղմեր տեղադրելու գինը հանդիսանում է բազմապտուղ հղիության ռիսկը, որը կարող է ծանրագույն բարդություններ առաջացնել ինչպես մոր, այնպես էլ պտղի համար: Խնդիրն ավելի է բարդանում՝ կապված այն բանի հետ, որ յուրաքանչյուր սաղմը կարող է բաժանվել երկու սաղմի, որը կբերի այսպես կոչված միաձվանի զույգերի ծննդին: Բազմապտուղ հղիության հավանականությունը նվազեցնելու նպատակով ՎիտրոՄեդ կենտրոնում տեղադրվում է երկու սաղմ: Բացառիկ դեպքերում և ցուցումների հիման վրա տեղադրվում է երեք սաղմ:

 

ԱՄԲ-ից հետո

 

Սաղմերի տեղադրումը ԱՄԲ ցիկլի վերջին փուլն է, և դրանից հետո բժիշկը նշանակում է «լյուտեյնային փուլին աջակցող» դեղամիջոցներ, որոնք մեծացնում են իմպլանտացիայի/ներկալման հավանականությունը: Այդ դեղամիջոցներից կարող են հանդիսանալ էստրոգենները, պրոգեստերոնը կամ ՄԽԳ-ն: Սաղմերի տեղադրումից հետո ընկած ժամանակահատվածը ԱՄԲ ծրագրի ամենաբարդ մասն է հանդիսանում՝ կապված անորոշության և հսկա լարվածության, հղիության առկայության վերաբերյալ հարցին  պատասխանի հետ: Հղիությունը որոշվում է հատուկ հետազոտության միջոցով, որով չափում է ՄԽԳ հորմոնի պարունակությունը արյան մեջ սաղմի տեղադրումից 10-14 օր հետո: Այս հորմոնը միայն սինթեզվում է սաղմի բջիջների հետ: Շատ հիվանդների համար այս 14 օրերը կյանքի ամենաերկարն օրերն են թվում:

 

Սաղմերի տեղադրումից հետո խորհուրդ չի տրվում տաք լոգանքներ ընդունել, պետք է խուսափել ծանր ֆիզիկական լարվածությունից և զերծ մնալ սեռական ակտերից: Այնուամենայնիվ կինը կարող է  ապրել իր սովորական կենսաձևով և անհրաժեշտության դեպքում աշխատանքի գնալ տեղադրման պորցեդուրայի հաջորդ օրը: Որոշ կանայք որոշում են այդ երկու շաբաթներն անցկացնել մահճակալում: Դուք դա կարող եք անել, որ արդյունքում գիտակցեք, որ դուք արել եք ձեզանից կախված ամեն ինչ, անգամ եթե չեք հղիացել: Այնուամնայնիվ հաշվի առեք, որ ձեր նորմալ ֆիզիկական ակտիվությունը որևէ կերպ չի ազդի հղիանալու ձեր հնարավորությունների վրա: